Wybrane problemy zgłaszalności przestępstw z art. 200 § 1 kk i ich praktyczne znaczenie dla kryminalizacji współżycia seksualnego nastolatków

Przestępstwo stypizowane w art. 200 § 1 Kodeksu karnego (kk) jest skrótowo określane mianem przestępstwa pedofilii. Tymczasem coraz powszechniej przyjmuje się, że czyny podlegające kwalifikacji prawnej ze wspomnianego przepisu w większości nie mają nic wspólnego z pedofilią w rozumieniu medycznych klasyfikacji diagnostycznych. Wprost przeciwnie – znaczny odsetek tych przestępstw to czyny polegające na współżyciu dwojga nastolatków, z których jedno ma mniej niż 15 lat, a drugie ukończony 17 r.ż. W tym kontekście dyskusyjne i problematyczne staje się określenie dobra prawnego chronionego przez przepis art. 200 § 1 kk, szczególnie w kontekście dostępnych danych o obniżającym się w Polsce wieku inicjacji seksualnej. Dodatkowo przeprowadzone przez autora badania empiryczne (analiza akt spraw sądowych) wskazują na pewien istotny aspekt praktyczny omawianego zagadnienia, a to w kwestii zgłaszalności tych czynów, w przypadku gdy uczestnikami aktywności seksualnej, realizującej znamiona omawianego przestępstwa jest dwoje nastolatków będących parą lub bliskimi znajomymi. Wyniki badań pozwalają twierdzić, że w takich przypadkach istotnie częściej niż gdy sprawcą przestępstwa jest członek rodziny lub osoba zupełnie obca zgłaszającym jest nie rodzic ofiary ani sam pokrzywdzony, ale ktoś inny (np. dyrektor szkoły). Okoliczność ta sugeruje, że same „ofiary” czynów, które można scharakteryzować jako partnerskie lub towarzyskie czynności seksualne, nie postrzegają się w kategorii osób pokrzywdzonych, co zbliża tę grupę przestępstw z art. 200 § 1 kk do tzw. przestępstw bez ofiar. Z kolei niezgłoszenie przestępstwa przez osoby najbliższe pokrzywdzonego (czy to z niewiedzy, czy z chęci zatajenia tego faktu i zastosowania innych metod wychowawczych niż prawo karne) rodzi pytanie o to, czy (przy przyjęciu, że aktywność seksualna osób poniżej 15 r.ż. jest niepożądana) prawo karne jest adekwatnym środkiem oddziaływania na wskazane zjawisko.

Offense stipulated in article 200 § 1 of the Criminal Code is abbreviated as crime of pedophilia. Meanwhile, it is more and more commonly known that acts that meet this legal qualification quite often has nothing to do with pedophilia in the sense of medical diagnostic classifications. On the contrary, a significant proportion of these crimes are acts consisting of intercourse of two teenagers, one of whom is less than 15 years old, and second has more than 17 years old. In this context, debatable and problematic becomes the definition of a legal good protected by the provision of art. 200 § 1 of the Criminal Code, especially in the context of available data that suggests decrease of age of sexual initiation in Poland. Additionally author’s empirical research results (analysis of court case files) indicate some important practical aspect of the discussed issue. Results show that in cases when two teenagers had sexual intercourse, it is usually not the victim herself or himself (or victim’s patent) that inform Police. More often parent or victim informs Police whem the perpetrator of the crime is a family member or a complete stranger to a victim. This circumstance suggests that alone „Victims” of deeds that can be characterized as sexual partner of a perpatrator may not be seen in the category of truly harmed by the crminal act, which brings this group of crimes of art. 200 § 1 of the Criminal Code to the so-called crimes without victims. Failure to report crime by persons closest to the victim (because of ignorance or lack of willingness) raises question that maybe educational methods (rather than criminal law) shall be taken into consideration if we (as the society) stand at the point that sexual activity of people under 15 years of age is undesirable).