Moralne dylematy kultury współczesnej

Przedmiotem artykułu jest namysł nad kulturą współczesną postrzeganą z perspektywy etycznej, a punktem wyjścia przekonanie o kryzysie kultury europejskiej, którego źródłem miałaby być „śmierć Boga” (Nietzsche) czy też klęska „projektu oświeceniowego” (Gray). Istotą kryzysu kultury jest załamanie się dotychczas obowiązujących systemów wartości, co rodzi szereg dylematów moralnych. Typowy dla kultury współczesnej indywidualizm zaoowocował relatywizmem aksjologicznym, doprowadził do atomizmu społecznego oraz, paradoksalnie, zrodził nowe formy zniewolenia. Inną cechą współczesności jest dominacja rozumu instrumentalnego, który głównym kryterium oceny działań czyni efektywność. Konsekwencją tych przemian dokonujących się w kulturze jest z jednej strony zagubienie etyczne, z drugiej zagrożenie wolności i podmiotowości. Czy istnieje jakieś dobre wyjście z tej sytuacji? Być może lekarstwem na moralne dylematy współczesności byłby powrót do aksjologicznych źródeł. Próbę taką podjął Henryk Elzenberg w swojej etyce perfekcjonistycznej.

The subject of the article is a reflection on contemporary culture perceived from the ethical perspective. The starting point is the belief about the crisis of European culture, which source would be “the death of God” (Nietzsche) or the defeat of “the Enlightenment project” (Gray). The essence of the crisis of culture is the collapse of previously existing systems of values, which raises a number of moral dilemmas. One of the main features of contemporary culture is the development of individualism, which takes place in the name of freedom, but which has resulted in axiological relativism, led to social atomism and, paradoxically, raises new forms of enslavement. Another important feature of contemporary culture is the dominance of instrumental reason. The consequence of these changes of culture is, on the one hand, ethical confusion, on the other, the threat of human freedom and subjectivity. Is there any good way out of this situation? Perhaps a cure for the moral dilemmas of modernity would be a return to axiological sources. Such an attempt was made by H. Elzenberg in his perfectionist ethics.